Onlangs stuitte ik op het volgende artikel: het breken van de weerbarstige kinderwil: straffen en belonen.
Het conditioneren van dieren versus mensen
In het artikel wordt de vergelijking getrokken tussen het straffen en belonen van kinderen en het straffen en belonen van dieren, oftewel het ‘operante conditioneren’. Voor diegene die dit niets zegt: dit houdt in dat wanneer een dier gewenst gedrag laat zien, het daarvoor beloont wordt. B.v. een hond krijgt steeds een brokje wanneer hij goed gaat zitten. Een bepaalde handeling levert dus een succesvol resultaat op.
Verder citeer ik: ‘Onze huidige manier van opvoeden en veel bekende opvoedmethodes zijn hier grotendeels op gebaseerd. Wij belonen kinderen immers als ze iets goed doen en straffen ze als ze iets fout doen. Het doel hierbij is ongewenst gedrag te laten afnemen en positief gedrag te laten toenemen. Bij deze manier van opvoeden wordt echter aan een aantal belangrijke punten voorbij gegaan.’
Focus op gedrag?
Tevens wordt er gesteld dat de focus hierbij ligt op het gedrag en niet op de oorzaak.
Ik citeer: ‘Wanneer je een kind straft leg je de focus op het gedrag en ga je voorbij aan de oorzaak van het gedrag.’
Hier ben ik het totaal niet mee eens. Wanneer je dus kiest voor de opvoedmethode die gebaseerd is op straffen en belonen zou je voorbij gaan aan de oorzaak van het gedrag?
Oorzaken van gedrag
Ik als pedagoog werk ook met de opvoedmethode van straffen en belonen. Alleen vind ik ‘straffen’ negatief klinken en daarom noem ik het liever; ‘corrigeren van gedrag.’ Maar dit corrigeren van gedrag is niet waar alle focus op gericht moet zijn.
Wanneer ik met ouders werk, gaan we in eerste instantie altijd op zoek naar de oorzaken van de gedragsproblemen. Gedrag wordt bepaald door o.a. genetische aanleg, gezondheid en gezinsomgeving, maar ook voor een groot gedeelte door het gedrag van de ouders. De manier waarop wij als ouder(s) instructies geven aan onze kinderen, bepaald voor een groot gedeelte waarom een kind bepaald gedrag laat zien. Ook de opvoed valkuilen (b.v. schreeuwen, instructies maar blijven herhalen) waar we als ouder allemaal intrappen, spelen mee. Al deze (eventuele) oorzaken worden eerst uitgebreid besproken met de ouder(s). Door het bewust worden van hun eigen gedrag, daar de aandacht op te vestigen en patronen te doorbreken, veranderd het gedrag van het kind vaak al mee.
Verder dient er uiteraard ook altijd gekeken te worden naar lichamelijke oorzaken en emoties van een kind. In het desbetreffende artikel wordt het volgende vermeld: ‘als een kind zijn boterham niet wil eten en jij zegt dat hij iets lekkers mag of een grote jongen is als hij dat wel doet, is de kans groot dat ze de boterham op zullen eten. Maar je staat niet stil bij de oorzaak. Het kind kan buikpijn hebben, verdrietig zijn of gewoon geen honger hebben.’
Belonen van gedrag
Er wordt dus nogmaals beweerd dat wanneer je gebruik maakt van beloningen , je automatisch niet stil staat bij de oorzaak. Nogmaals wil ik benadrukken dat je juist wel naar de oorzaak moet kijken in eerste instantie. “Ligt het aan de manier van instructie geven dat mijn kind niet eet? Heb ik als ouder wel duidelijk benoemd wat ik verwacht? Geef ik zelf het goede voorbeeld? Oftewel, zit ik zelf gezellig aan tafel en eet ik mijn brood? Is mijn kind misschien ziek waardoor hij niet eet? Is het verdrietig waardoor het geen trek heeft?” Al deze oorzaken dienen overwogen te worden.
En heb je dat gedaan dan kan er vervolgens een keuze gemaakt worden door de ouder, opvoeder.
Mag je kind zijn brood laten staan? Of wil je toch dat hij het opeet? Stimuleer je kind dan en maak bijvoorbeeld een afspraak. “Nog 2 hapjes en dan is het goed.” En dan kan je vervolgens je kind ook nog eens prijzen. Niets mis mee naar mijn idee.
Je gaat dus nooit en te nimmer voorbij aan de oorzaak. Maar vervolgens kan je er wel voor kiezen om te belonen, stimuleren, grenzen te stellen of corrigeren van gedrag.
Ik vind het overigens belangrijk dat de aandacht vooral gericht is op de beloningen, het prijzen van gedrag. Beloningen zijn meer opbouwend, relatie ondersteunend en werken emotioneel prettiger dan corrigeren van gedrag.
Belonen op de juiste manier
Let wel op dat je bij het geven van beloningen geen waardeoordeel geeft.
Zet ook niet te pas en te onpas beloningen in. Dan wordt een kind daar namelijk afhankelijk van en kan het daardoor juist onzeker worden. Beloon ook niet het resultaat. Wanneer een kind een tekening gemaakt heeft, is het niet belangrijk of het mooi is (het resultaat), maar wel van belang of het kind het leuk vond om te tekenen. Het proces is belangrijker dan het resultaat.
Maar op zijn tijd belonen op een juiste manier, daar is helemaal niets mis mee! Jij vindt het toch ook fijn als je eens een compliment krijgt?
Grenzen stellen
Verder mogen er uiteraard ook grenzen gesteld worden binnen de opvoeding. Dat is zelfs noodzakelijk. Kinderen hebben juist grenzen nodig. Dat zorgt voor duidelijkheid. Wanneer je deze grenzen uitlegt en ook consequent uitvoert, weet een kind waar het aan toe is, wat er van hem verwacht wordt, waardoor het zich veilig kan voelen.
Kortom, straffen (lees: corrigeren) en belonen als opvoedstrategie is niet negatief voor de ontwikkeling van een kind. Zolang je maar niet voorbij gaat aan de oorzaak van het gedrag.
Voor het lezen van het gehele artikel KLIK HIER